Het is de kortste ruimtereis die je kunt maken, maar de passagiers zijn er niet minder enthousiast door. Als de zes vrouwelijke astronauten, onder wie popzangeres Katy Perry, afgelopen april na een reis van tien minuten uit hun ruimtecapsule stappen, zijn ze uitzinnig. Onder luid applaus richten ze hun handen naar de hemel, kussen de gortdroge Texaanse grond, en vallen geëmotioneerd in de armen van de aanwezige vrienden en familie.

Deze elfde bemenste ruimtevlucht van de New Shepard-raket verliep vlekkeloos. De capsule van het Amerikaanse bedrijf Blue Origin, opgericht door Amazon-baas Jeff Bezos, tilde de passagiers kortstondig naar een hoogte van 107 kilometer, vanwaar ze de aarde bewonderden en even gewichtloos waren.

Ruimtevaart met mensen heeft de laatste jaren een nadrukkelijker commercieel karakter gekregen. Dit soort plezierritjes naar de ruimte raken volgeboekt (de prijzen hiervoor zijn niet openbaar), en straks gaan miljardairs en bekendheden wellicht op vakantie in de ruimte. Blue Origin ontwikkelt een ruimtestation voor minimaal zes personen dat in een lage baan om de aarde moet zweven. De eerste lancering voor dit Orbital Reef moet in 2027 plaatsvinden. En het is niet het enige plan voor een commercieel ruimtestation: ook de Amerikaanse bedrijven Axiom en Starlab Space zeggen een eigen ruimtestation te bouwen. Naar verluidt zijn sommige van deze ruimtestations ook in te huren voor wetenschappelijke experimenten in gewichtsloosheid. Een groot ruimtestation als het ISS waaraan tientallen landen bouwden en samen de grenzen van de techniek en wetenschap verkenden, komt er op korte termijn echter niet. Maar in veel opzichten draait de ruimtevaart gewoon door, én we kunnen nieuwe dingen verwachten. Wat staat er nog meer klaar op het lanceerplatform?

Naar de maan

Naast bedrijven zijn ook landen allerminst uitgekeken op de ruimte. Zo draait sinds 2021 het Chinese ruimtestation Tiangong (Hemels Paleis) om de aarde, dat plaats biedt aan zes astronauten. Ook Rusland wil met het nieuwe ruimtestation ROS (een afkorting van – vrij vertaald – het Russische ruimtestation) een ruimtepost voor zichzelf behouden. De eerste modules moeten gelanceerd zijn als het ISS in zee stort.

Andere landen richten hun blik nog wat dieper de ruimte in. De Verenigde Staten willen, net als China, mensen naar de maan sturen en uiteindelijk naar Mars. Voor de maan staan al jaren de Artemis-missies gepland, in 2026 en 2027, uitgevoerd met de Amerikaans-Europese Orion-capsule. Maar ook SpaceX mengt zich in de nieuwe race naar de maan. Het bedrijf kan met zijn raketten en ruimtevaartuigen het transport voor nationale ruimtevaartorganisaties regelen.

Het doel van de door de staten georganiseerde ruimtereizen lijkt op die van het ruimtestation ISS. Dat draait om het opdoen van technologische vaardigheden en wetenschappelijke kennis, en daar komen het inspireren van mensen op aarde en prestige bij. Het enige aspect dat in de nabije toekomst minder zwaar lijkt te wegen, is samenwerking – iets waar het ISS juist om werd geroemd. Tientallen jaren werkten de oude rivalen Amerika en Rusland intensief samen in de ruimte, totdat het partnerschap een enorme deuk opliep in 2022.

Overigens verleggen ook bedrijven de grenzen van ruimtevaarttechnologie. SpaceX was de afgelopen twintig jaar de drijvende kracht achter het herbruikbaar maken van raketten. En ook ruimtetoeristen hebben primeurs. Twee passagiers van een SpaceX-vlucht maakten afgelopen september de eerste commerciële ruimtewandeling, zo’n 700 kilometer boven het aardoppervlak. “Ze hebben hiermee de grenzen opgezocht”, vindt ruimtevaartdeskundige Erik Laan. “De capsule ging erg hoog en de astronauten hebben nieuwe ruimtepakken getest. Hiermee hebben ze wel degelijk iets toegevoegd aan onze kennis.”

Monopolie

Andere ‘bedrijfstakken’ in de ruimtevaart draaien na het ISS gewoon door zoals ze dat al tientallen jaren doen. Nationale en internationale ruimtevaartorganisaties blijven sondes en robots diep de ruimte in sturen om het zonnestelsel in kaart te brengen, zoals de eind vorig jaar vertrokken Europa Clipper, die moet bepalen wat de kansen zijn voor leven op Jupitermaan Europa. Dit soort verkenningsmissies zijn kostbaar, maar ze zijn wetenschappelijk gezien van onschatbare waarde.

Ook het lanceren zelf is een business. Vooral SpaceX boert goed en lanceert momenteel zo’n tachtig procent van alle kilo’s die omhooggaat. In 2024 schoot het bedrijf 1,6 miljoen kilo aan satellieten de ruimte in. Philippe Schoonejans was als projectmanager van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA jarenlang bij het ISS betrokken en plaatst kanttekeningen bij het succes van SpaceX. “Vroeger hadden landen in feite het monopolie op het lanceren van satellieten en ruimtevaartuigen. Nu heeft SpaceX een industrieel monopolie. Veel landen en bedrijven zijn van één partij afhankelijk. Dat moet je voorkomen.”

Bovendien is de toegang tot de ruimte niet gereguleerd, ook dat is problematisch, zegt Schoonejans. Het wordt namelijk nogal druk in de ruimte. “6000 satellieten hier, 14.000 satellieten daar. Wat als ze dicht bij elkaar komen of zelfs botsen? Als we niet oppassen, dan is de ruimte om de aarde straks bezaaid met ontelbare brokstukken van kapotte satellieten. Nieuwe lanceringen worden dan erg risicovol.” In die zin is een beetje internationale samenwerking en regulatie – zoals we bij het ISS zagen – zo gek nog niet.